Spółdzielnia socjalna – podmiot polskiego prawa łączący cechy przedsiębiorstwa oraz organizacji pozarządowej (przedsiębiorstwo społeczne).

Członkami spółdzielni socjalnej muszą być co najmniej w 50% osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Ustawowo celem spółdzielni jest powrót do uregulowanego życia społecznego i aktywności na rynku pracy jej członków. Spółdzielnia socjalna, jako rodzaj spółdzielni pracy, opiera się na zasadzie osobistego świadczenia pracy przez jej członków.

Instytucja spółdzielni socjalnej została w Polsce wprowadzona ustawą z 20 kwietnia 2004 o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która jednocześnie zmieniła ustawę z 16 września 1982 Prawo spółdzielcze.

Aktualną podstawą prawną dla działania spółdzielni socjalnych jest ustawa z 27 kwietnia 2006 o spółdzielniach socjalnych.

Założenie spółdzielni

Spółdzielnię socjalną mogą założyć osoby z pełną zdolnością do czynności prawnych i równocześnie zaliczające się do przynajmniej jednej z następujących kategorii:

• bezrobotni,
• niepełnosprawni,
• uzależnieni od alkoholu, narkotyków lub środków odurzających po zakończeniu leczenia,
• chorzy psychicznie,
• bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności,
• osoby opuszczające więzienie, które mają trudności z reintegracją społeczną,
• uchodźcy uczestniczący w indywidualnym programie integracji,

oraz inne osoby, pod warunkiem, że ich liczba nie przekracza 50% ogólnej liczby założycieli.

Założyciele spółdzielni to 3 osoby, jeżeli założycielami są osoby fizyczne. W takiej sytuacji istnieje obowiązek uzupełnienia składu członkowskiego spółdzielni do 5 osób w terminie 12 miesięcy. [art. 5 ust 1 i nowy ust 1a]

Spółdzielnia socjalna jest osobą prawną i podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego na wniosek założycieli, do którego obowiązkowo dołączają zaświadczenia potwierdzające ich status jako osób należących do wymienionych kategorii (orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, zaświadczenie powiatowego urzędu pracy o statusie bezrobotnego, zaświadczenie o statusie bezdomnego realizującego indywidualny program wychodzenia z bezdomności, o zakończeniu przez osoby uzależnione wymaganych programów terapeutycznych itp.).

Spółdzielnię socjalną mogą również założyć co najmniej dwie spośród następujących osób prawnych:

• organizacje pozarządowe w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
• jednostki samorządu terytorialnego;
• kościelne osoby prawne.

Osoby prawne po założeniu spółdzielni socjalnej zobowiązane są do zatrudnienia co najmniej 5 osób spośród tych wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy o spółdzielniach socjalnych w terminie 6 miesięcy od zarejestrowania spółdzielni w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Założona spółdzielnia musi w obrocie posługiwać się oznaczeniem "Spółdzielnia Socjalna" lub skrótem SPNS

Materiał przygotowany przy udziale wiadomości z (https://pl.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%B3%C5%82dzielnia_socjalna  z dnia 13.04.2023 r. ).